Najwyższe ceny energii w Europie, brak perspektyw na obniżki i powolna transformacja energetyczna w połączeniu z coraz bardziej restrykcyjnymi wymaganiami Unii Europejskiej sprawiają, że coraz więcej czasu pochłania polskim przedsiębiorstwom poszukiwania sposobów na oszczędności na energii. Wiele biznesów stara się zmniejszyć ilość zużywanej energii, ograniczając produkcję lub podnosi ceny swoich produktów, by zrównoważyć rosnące koszty ich wytworzenia. Tymczasem jednym, z najlepszych sposobów na zmniejszenie kosztów energii jest elastyczność energetyczna. Te firmy, które już korzystają wiedzą, że oprócz oszczędności na energii może ona zapewnić dodatkowe przychody, które zmniejszają udział energii w koszcie wytworzenia produktu.
Dlaczego elastyczność energetyczna jest tak korzystna?
Transformacja w kierunku rozproszonego rynku z coraz większym udziałem energii odnawialnej wymusza na operatorze polskiego systemu elektroenergetycznego stosowanie zachęt do bardziej elastycznego podchodzenia do zużywania energii, jako że w okresach jej szczytowej podaży należy zwiększyć jej zużycie (np. poprzez uruchomienie dodatkowych procesów energochłonnych lub magazynowanie), a w czasie, gdy źródła pogodozależne pracują z mniejsza wydajnością – zmniejszyć zużycie poprzez powstrzymanie się od konsumpcji lub przesunięcie jej na czas, gdy energii w sieci nie brakuje.
Ten mechanizm dobrze znają uczestnicy rynku mocy, którzy za pośrednictwem agregatorów, takich jak Photon Energy Group (jako marka Lerta), już od kilku lat zarabiają całkiem spore pieniądze w usłudze DSR, a dodatkowo, poprzez wygładzenie swojego profilu zużycia, ograniczają dokuczliwą opłatę mocową o nawet 83%.
Zobacz, jak dołączyć do rynku mocy z Lertą
Ale rynek mocy to nie jedyny sposób wykorzystania elastyczności energetycznej. Oprócz niego debiutują właśnie komercyjnie usługi systemowe, pozwalające na bilansowanie sieci poprzez stabilizację jej częstotliwości, a w zanadrzu planowane jest wprowadzenie katalogu usług elastyczności operujących na innych parametrach sieci. Jeśli dodatkowo połączymy to z innymi mechanizmami, takimi jak możliwość kupna energii po cenach giełdowych, uzyskamy całkiem spory wachlarz możliwości obniżenia cen energii w przedsiębiorstwie.
Przyjrzyjmy się zatem, jak te nowe mechanizmy działają. Skupimy się przede wszystkim na usługach systemowych, jako że to nowy i niebyt znany obszar usług energetycznych.
Co to są usługi systemowe?
Głównym celem usług systemowych, znanych również jako usługi bilansujące (w przypadku regulacji częstotliwości sieci) lub pomocnicze, jest zapewnienie stabilności i niezawodności sieci energetycznej, co jest niezbędne dla zachowania ciągłości dostaw energii elektrycznej do wszystkich odbiorców.
W praktyce pomagają one utrzymać równowagę między generacją a zużyciem energii, dzięki reagowaniu na krótkoterminowe zmiany w podaży i popycie na energię. Na przykład, w przypadku nagłego wzrostu zapotrzebowania na energię lub niespodziewanego spadku produkcji (np. z powodu awarii elektrowni), operatorzy systemów przesyłowych mogą skorzystać z usług bilansujących, aby szybko dostarczyć dodatkową moc do sieci lub zredukować zużycie energii przez niektórych odbiorców. Dzięki temu unikają przerw w dostawach energii i zapewniają stabilne działanie całego systemu.
Usługi systemowe obejmują różnorodne działania, które pokazuje poniższa ilustracja.
Dlaczego utrzymanie stałej częstotliwości i napięcia w sieci jest tak ważne? Przede wszystkim dlatego, że wszystkie urządzenia podłączone do sieci działają przy określonych (w przypadku częstotliwości bardzo restrykcyjnie) wartościach napięcia i częstotliwości. Jeśli dostarczylibyśmy do nich energię o innej niż 50 Hz częstotliwości, działałyby mniej stabilnie, zużywając się przy tym znacznie szybciej. Pół biedy, jeśli awarii uległby elektryczny czajnik lub radio, to tanie i ogólnodostępne urządzenia, wyobraźmy sobie jednak, że warta miliony linia produkcyjna zużyje się trzy-cztery razy szybciej niż nominalnie, działając przy tym mniej stabilnie. A częstotliwość sieci jest czynnikiem niezależnym od producenta takiej linii, więc na wymianę gwarancyjną nie mamy co liczyć.
Już powyższy przykład pokazuje, że biznes powinien być żywotnie zainteresowany udziałem w tego typu usługach, nie tylko ze względu na atrakcyjne wynagrodzenie, ale przede wszystkim ze względu na własną korzyść w postaci stabilnego i bezpiecznego zasilania.
Firmy mogą oferować swoje zdolności produkcyjne lub możliwość czasowego zmniejszenia zużycia energii w zamian za wynagrodzenie. W ten sposób usługi systemowe stwarzają dodatkowe źródło przychodów dla przedsiębiorstw, które mogą elastycznie zarządzać swoją produkcją i zużyciem energii.
Zazwyczaj dokonuje się to za pośrednictwem tzw. agregatorów (jak to jest w przypadku rynku mocy), wśród których jest Photon Energy, oferujący szeroką paletę usług energetycznych, w tym dostęp do usług systemowych.
Dla kogo usługi systemowe
Usługi systemowe w sektorze energetycznym są skierowane do szerokiej grupy uczestników rynku, zarówno po stronie podaży, jak i popytu. Odbiorcy tych usług obejmują zarówno duże przedsiębiorstwa przemysłowe, jak i mniejsze firmy, a także producentów energii oraz inwestorów.
Przede wszystkim, duże przedsiębiorstwa przemysłowe, działające w sektorach o wysokim zużyciu energii, takich jak przemysł chemiczny, metalurgiczny czy papierniczy, mogą znacznie skorzystać z uczestnictwa w usługach systemowych. Dzięki wysokiemu poziomowi zużycia energii, firmy te są w stanie oferować znaczące rezerwy mocy lub możliwości redukcji zużycia w kluczowych momentach, co przekłada się na dodatkowe przychody oraz optymalizację kosztów operacyjnych.
Średnie i małe przedsiębiorstwa (SME) również mają możliwość uczestniczenia w usługach systemowych, zwłaszcza jeśli posiadają elastyczność w zarządzaniu swoim zużyciem energii. Dzięki nowoczesnym technologiom, takim jak inteligentne systemy zarządzania budynkami (BMS) czy automatyka przemysłowa, mniejsze podmioty mogą efektywnie reagować na sygnały rynkowe, osiągając korzyści finansowe i zwiększając swoją konkurencyjność na rynku.
Wytwórcy energii, zarówno konwencjonalnej, jak i odnawialnej (OZE), mogą czerpać korzyści z usług systemowych poprzez dostarczanie rezerw mocy i udział w programach bilansujących. Producenci OZE, na przykład farmy wiatrowe czy słoneczne, zyskują dodatkową stabilność finansową, uczestnicząc w rynku mocy, co pomaga zrównoważyć zmienność produkcji wynikającą z warunków pogodowych.
Inwestorzy i deweloperzy projektów energetycznych również mogą uwzględniać możliwość udziału w usługach systemowych przy planowaniu swoich inwestycji. Udział w tych usługach stwarza dodatkowe źródła przychodów, co zwiększa atrakcyjność inwestycji i przyspiesza zwrot zainwestowanych środków, szczególnie w sektorze odnawialnych źródeł energii.
Dlaczego biznes powinien wziąć udział w stabilizacji sieci
Zaangażowanie się biznesu w usługi systemowe przynosi szereg korzyści, zarówno finansowych, operacyjnych, jak i wizerunkowych. Poniżej przedstawiamy najważniejsze powody, dla których firmy powinny rozważyć aktywny udział w tych usługach:
- Korzyści finansowe. Udział w usługach systemowych umożliwia firmom generowanie dodatkowych przychodów. Przedsiębiorstwa, które oferują swoje zdolności produkcyjne lub redukcję zużycia energii w określonych momentach, mogą otrzymywać wynagrodzenie za dostarczanie rezerw mocy czy reagowanie na potrzeby systemu energetycznego.
- Optymalizacja kosztów operacyjnych. Zaangażowanie w usługi pomocnicze pozwala na bardziej efektywne zarządzanie zużyciem energii. Firmy mogą dostosowywać swoje procesy produkcyjne do okresów, kiedy ceny energii są niższe oraz unikać szczytowych cen w momentach największego zapotrzebowania. To może prowadzić do znacznych oszczędności i lepszego wykorzystania dostępnych zasobów energetycznych.
- Zwiększenie niezawodności i stabilności operacyjnej. Przedsiębiorstwa, które aktywnie uczestniczą w stabilizacji sieci energetycznej, przyczyniają się do zwiększenia niezawodności całego systemu. Dzięki ich wsparciu, operatorzy mogą szybciej reagować na zmiany w zapotrzebowaniu oraz na niespodziewane przerwy w dostawach energii. Stabilna i niezawodna sieć energetyczna jest kluczowa dla ciągłości operacyjnej przedsiębiorstw, minimalizując ryzyko przestojów i strat produkcyjnych.
- Wzmocnienie wizerunku i zaangażowanie w zrównoważony rozwój. Udział w usługach systemowych jest zgodny z celami zrównoważonego rozwoju i odpowiedzialności społecznej. Firmy angażujące się w stabilizację sieci energetycznej mogą budować pozytywny wizerunek ekologicznych i odpowiedzialnych społecznie. To z kolei może przynieść korzyści w postaci większego zaufania klientów, lepszych relacji z partnerami biznesowymi oraz wyższego zainteresowania ze strony inwestorów.
- Przygotowanie na przyszłe regulacje: Regulacje dotyczące zarządzania energią i redukcji emisji CO2 stają się coraz bardziej restrykcyjne. Wczesne zaangażowanie w usługi systemowe pozwala przygotować się na przyszłe wymagania regulacyjne. Firmy, które już teraz inwestują w technologie i procedury wspierające stabilność sieci, będą lepiej przystosowane do nadchodzących zmian i mogą uniknąć potencjalnych kar oraz ograniczeń.
- Wsparcie dla rozwoju odnawialnych źródeł energii. Uczestnictwo w usługach systemowych jest szczególnie istotne dla wytwórców energii z odnawialnych źródeł (OZE). Dzięki możliwościom dostarczania rezerw mocy i udziałowi w DSR, producenci OZE mogą lepiej zarządzać zmiennością produkcji energii oraz zwiększać swoje przychody. To wspiera dalszy rozwój odnawialnych źródeł energii i przyczynia się do realizacji globalnych celów klimatycznych.
Zakup energii po cenie zmiennej – elastyczny sposób na mniejsze wydatki
Kiedy już elastyczność w korzystaniu z energii stanie się codzienną praktyką przedsiębiorstwa, warto pomyśleć o zwiększeniu oszczędności poprzez połączenie różnych opcji, które się przed nim otwierają. Rynek mocy, czy bilansujący umożliwiają nam zarabianie na dostarczaniu rezerw mocy w perspektywie krótko i długoterminowej, natomiast Rynek Dnia Następnego stwarza szanse zakupu energii po korzystniejszych cenach. Jeśli tylko zdecydujemy się na zakup energii po cenie zmiennej lub wybierzemy bardziej stabilny miks ceny zmiennej i stałej, powinniśmy niemal natychmiast odczuć to w firmowych portfelach. Pamiętajmy, że dostawcy energii, jak każdy podmiot rynkowy, wycenia swoje produkty zależnie od cen na giełdzie energii, zatem oferowana cena stała energii zawsze będzie wyższa niż cena zmienna, jako że zostało w nią wkalkulowane ryzyko podwyżki cen na giełdzie.
Zanim przejdziemy do analizy opłacalności dwie definicje, które pozwolą lepiej zrozumieć mechanizm giełdowy.
Rynek Dnia Następnego (RDN) jest rynkiem spot dla energii elektrycznej w Polsce. Ceny na RDN stanowią odniesienie dla cen energii w kontraktach dwustronnych w kraju. Od strony praktycznej wygląda to tak, że sprzedawca, np. Photon Energy, dokonuje zakupów w imieniu klienta codziennie, na następny dzień, a cena wskazywana jest osobno dla każdej godziny w ciągu doby. Jak widzimy, zakupy w formule spotowej umożliwiają rozliczanie zakupu energii elektrycznej w cenach godzinowych, a od czerwca 2024 roku w interwałach piętnastominutowych.
Kolejnym terminem, który warto znać jest Fixing I. Jest to nazwa systemu kursu jednolitego, w ramach którego codziennie do 10:30 ustalane są stawki cen energii elektrycznej dla każdej godziny w ciągu kolejnych 24 godzin. Wtedy również na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) agreguje się wszystkie zlecenia kupna i sprzedaży złożone przez uczestników rynku (wytwórców i spółki obrotu), tworzy krzywe popytu i podaży, a przecięcie tych krzywych wyznacza cenę transparentną i jednolitą dla wszystkich, która ostatecznie jest oficjalnie publikowana przez TGE. Kupując w modelu spot, klient ma możliwość rozliczania swojego zużycia w konkretnej godzinie, za właściwą dla tej godziny cenę.
Cena zmienna. Czy to się opłaca?
Wszyscy świetnie pamiętamy, że na wybuch wojny u naszego sąsiada rynek zareagował gwałtowną zwyżką cen energii, szczególnie gazu, co bez początkowej osłony rządu, doprowadziło sporą część biznesów do spadku konkurencyjności, a nawet upadku. Zamrożona maksymalna cena energii dla małych i średnich przedsiębiorstw wydawała się zatem wybawieniem.
Nie musieliśmy jednak długo czekać, by okazało się, że zmiana kierunków, z których płynie do nas strumień węglowodorów jest dość płynna, a cena nie tak znów wygórowana, więc naturalnym porządkiem rzeczy ceny energii na giełdzie zaczęły spadać i stawka na poziomie 785 zł/MWh przestała być atrakcyjna już w styczniu 2023 roku, jako że przy zakupach spotowych wynosiła niecałe 630 zł. Przy czym trend spadkowy okazał się na tyle stały, że od października rząd ustalił nową cenę na poziomie 693 zł/MWh. Z tym, że na giełdzie w tym samym czasie MWh kosztowała nieco powyżej 450 zł, a w marcu 2024 już zaledwie 336 PLN/MWh. Jak widzimy przebitka jest naprawdę duża i umowa z ceną stałą może spowodować, że będziemy za energię regularnie przepłacać.
Korzyści z kontraktów typu spot
Co z tego wszystkiego wynika? Przede wszystkim oferta oparta o RDN daje możliwość bardziej elastycznego dopasowywania się do sytuacji rynkowej, a także wprowadzania zmian w sposobie prowadzenia własnego biznesu i przesuwania części zużycia energii na tańsze godziny doby w celu generowania oszczędności.
Taka zmiana nawyków polegająca na tym, że zwracamy uwagę, w jakich godzinach korzystamy z energii, niesie dodatkowo oprócz oszczędności na cenie energii dalsze zmniejszenie jej kosztu poprzez połączenie dostaw energii z innymi produktami, np. z rynkiem mocy, czy usługami systemowymi, gdzie otrzymuje się gwarantowane wynagrodzenie za elastyczne podejście do konsumpcji energii, czyli za zmniejszenie lub zwiększenie jej zużycia na wezwanie. Oczywiście najkorzystniej jest wówczas zwrócić się do takiego dostawcy energii, który w swoim portfolio produktowym ma takie usługi. Zakup pakietu usług jest zawsze tańszy niż kupno kilku usług oddzielnie, dodatkowo na zasadzie synergii, koszt energii w przedsiębiorstwie można znacząco zmniejszyć.
Zakup energii po cenie zmiennej pozwala firmom na dynamiczne dostosowywanie kosztów energii do aktualnych warunków rynkowych. Dla firm z elastycznymi strategiami zarządzania energią, wybór takiego modelu zakupu może stać się kluczowym elementem optymalizacji kosztów operacyjnych.
Jednym z głównych atutów zakupu energii po cenie zmiennej jest możliwość bezpośredniego korzystania z okresów niskich cen na rynku. W momentach, gdy popyt na energię spada, a podaż jest wysoka, ceny rynkowe mogą znacząco się obniżyć. Firmy korzystające z modelu zmiennego mają szansę na zakup energii w takich właśnie korzystnych momentach, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do istotnych oszczędności w porównaniu do kontraktów o stałej cenie.
Elastyczność tego rozwiązania pozwala również na lepsze zarządzanie ryzykiem cenowym. Firmy, które monitorują rynek i mają możliwość szybkiego reagowania na zmiany, mogą minimalizować ryzyko związane z nagłymi wzrostami cen. Dzięki narzędziom do prognozowania i analizowania trendów, możliwe jest podejmowanie decyzji zakupowych w optymalnych momentach, co dodatkowo zwiększa efektywność kosztową.
Zakup energii po cenie zmiennej jest również atrakcyjny dla firm, które inwestują w technologie umożliwiające zarządzanie zużyciem energii. Systemy takie jak zarządzanie popytem (demand response) czy inteligentne zarządzanie energią w budynkach (BMS) pozwalają na bieżąco dostosowywać zużycie do cen energii. Dzięki temu firmy mogą jeszcze bardziej efektywnie korzystać z niskich cen, ograniczając zużycie w okresach, gdy ceny są wyższe.
Wreszcie, zakup energii po cenie zmiennej wpisuje się w szerszą strategię zrównoważonego rozwoju. Firmy, które decydują się na ten model, często mają możliwość lepszego integrowania odnawialnych źródeł energii w swoje portfolio energetyczne. Ponieważ ceny energii odnawialnej często są niższe w okresach dużej produkcji, firmy mogą w sposób bardziej ekologiczny i ekonomiczny zarządzać swoim zużyciem energii, co przyczynia się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju.
Elastyczność energetyczna staje się coraz bardziej atrakcyjnym rozwiązaniem dla polskich przedsiębiorstw, które mierzą się z rosnącymi kosztami energii. Umożliwia ona firmom redukcję wydatków poprzez inteligentne zarządzanie zużyciem energii oraz uczestnictwo w nowych mechanizmach rynkowych, takich jak usługi systemowe czy rynek mocy. Dodatkowo, elastyczność ta nie tylko pozwala na oszczędności, ale także generuje dodatkowe przychody, co może znacząco wpłynąć na stabilność finansową i operacyjną przedsiębiorstw w obliczu niepewnych warunków ekonomicznych. W elastycznym podejściu do energii pomagają wyspecjalizowane firmy, które dysponują technologicznymi możliwościami (jak wirtualna elektrownia Photon Energy) i zazwyczaj są również agregatorami umożliwiającymi przedsiębiorstwom udział w programach rynku mocy czy usług bilansujących.
Piotr Michalak
Źródło: www.wnp.pl